حَسَن بَصری

حَسَن بَصری

اشاره: شیخ بهایی (ره) در کتاب «کشکول» می نویسد: عدّه ای از دانشمندان به سعادتی دست یافتند که کسی دیگر را آنچنان سعادتی دست نداد که از آن جمله است حسن بَصری در وعظ و خطابه.

(1)

«ابو سعید حسن بن ابی الحسن –یَسار- بصری از فقهای نام آور ایران، متولد سنه 21 هجری در مدینه و متوفای 110 هجری در بصره است. پدر حسن از اهالی خوزستان بود که به همراه اسرای جنگی به مدینه انتقال داده شد. حسن در مدینه و دو سال پیش از درگذشت خلیفه دوم به دنیا آمد. وی در جوانی به بصره مهاجرت و در آنجا سکونت گزید و پس از نیل به مقامات عالی در علوم و معارف اسلامی به سال 110 هجری در بصره وفات نمود. درباره معاویه بن ابی سفیان می گوید: چهار خصلت در معاویه هست که اگر یکی از آنها را داشت کافی بود که مجرم شناخته شود: 1- با کمک جمعی از سفیهان و نادانان علیه امّت اسلام قیام کرد، 2- فرزندش یزید را خلیفه مسلمین نمود، 3- زیاد بن اَبیه را به خانواده خویش ملحق ساخت و او را زیاد بن ابی سفیان نامید، 4- دستش را به خون حُجر بن عَدی و یارانش آلوده ساخت. آیا به گمان شما یکی از این چهار جنایت، دلیل کافی بر مجرمیت او نمی باشد؟!»

 (2)

«عمر بن عبدالعزیز متوفی 101 هجری که در میان خلفای بنی امیه به دیانت معروف بود، چون به سال 99 هجری به خلافت رسید، نامه ای به حسن بصری نوشت و از او خواست وی را یاری کند و مردان صالحی را معرفی نماید تا در امور مملکت کمک او باشند. حسن بصری که اصولاً به خلافت بنی امیه معتقد نبود در ضمن پاسخ نامه اش نوشت: ای عمر بن عبدالعزیز، مردم بر دو گروهند، عده ای اَبناء دنیا هستند و دسته ای فرزندان آخرت. اَبناء دنیا را تو به گرد خود جمع نکن{چون ناخوانده به سوی تو خواهند آمد} و فرزندان آخرت هم هرگز به اطراف تو نمی آیند، پس از خداوند یاری بطلب. والسلام».

مأخذ: هشتمین کنگره تحقیقات ایرانی، دفتر نخست، بیست و پنج خطابه، چاپ 1357، صص299-258، ذیل عنوان«مقام ایرانیان در نهضت عقلی مُعتزله».